Kropki na podniebieniu – co mogą oznaczać?

Zmiany w obrębie jamy ustnej bywają następstwem mechanicznego uszkodzenia, niewłaściwej higieny jamy ustnej, ale również stanowią pierwszy objaw infekcji. Kropki, pęcherzyki czy czerwone krostki na podniebieniu mogą być także pierwszym sygnałem choroby zakaźnej – zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych.  Dowiedz się, na co zwracać uwagę, jakie objawy powinny być alarmujące i kiedy zgłosić się do lekarza.

Grudki i czerwone kropki na podniebieniu jako objaw infekcji wirusowej

Jedną z najczęstszych przyczyn pojawienia się zmian na podniebieniu są zakażenia wirusowe. Przykładem jest herpangina – choroba wywoływana przez wirusy Coxsackie, która występuje głównie u dzieci do 5. roku życia. Charakterystyczne dla tej przypadłości są szarobiałe pęcherzyki lub grudki na rumieniowym tle, zlokalizowane na tylnej ścianie gardła, podniebieniu miękkim, łukach podniebiennych i języczku. Zmiany te przekształcają się w nadżerki i owrzodzenia, którym towarzyszą gorączka, ból gardła i zaburzenia połykania. Choroba trwa zazwyczaj od 3 do 6 dni i ustępuje samoistnie.

Innym wirusem mogącym powodować wysypkę w obrębie podniebienia jest wirus Epsteina-Barr (EBV), odpowiedzialny za mononukleozę zakaźną. Typowe są wówczas wybroczyny lub czerwone kropki na podniebieniu, którym towarzyszy powiększenie migdałków, węzłów chłonnych, śledziony, a także wysoka gorączka i osłabienie. Kropki mogą także towarzyszyć różyczce – u niektórych dzieci na podniebieniu miękkim pojawiają się tzw. plamki Forchheimera, czyli niewielkie czerwone punkty, występujące zwykle krótko przed pojawieniem się typowej wysypki na skórze. [1]

Pęcherzyki i nadżerki na podniebieniu – opryszczkowe zapalenie jamy ustnej

Jeśli na podniebieniu pojawiają się pęcherzyki wypełnione płynem, które szybko pękają i tworzą bolesne nadżerki, może to świadczyć o opryszczkowym zapaleniu jamy ustnej wywołanym przez wirusa HSV-1. Choroba dotyczy głównie niemowląt i małych dzieci. Często wiąże się z silnym bólem, odmawianiem jedzenia i picia oraz gorączką. U mniej więcej połowy przypadków występują również zmiany skórne wokół ust. Jeśli infekcja ma ciężki przebieg, może wymagać leczenia przeciwwirusowego acyklowirem. [2]

Kandydoza jamy ustnej (grzybicze zapalenie jamy ustnej) oraz pleśniawki u dorosłych i dzieci

Jedną z możliwych przyczyn kropek na podniebieniu, szczególnie białych, jest grzybicze zapalenie jamy ustnej. Najczęściej wywołują je drożdżaki Candida albicans, które u wielu osób bytują w jamie ustnej na co dzień i nie wywołują objawów choroby. Zmiany w jamie ustnej rozwija się w sytuacji, gdy dochodzi do zaburzenia równowagi mikroflory – np. po antybiotykoterapii, w przebiegu chorób przewlekłych, niedoboru odporności lub złej higieny jamy ustnej.

Typowym objawem rzekomobłoniastej postaci grzybicy są tzw. Pleśniawki – białe naloty przypominające zsiadłe mleko, występujące na podniebieniu, języku i wewnętrznej stronie policzków. U dzieci pojawiają się często po infekcjach wirusowych, w trakcie antybiotykoterapii lub przy obniżonej odporności. Po usunięciu nalotu uwidaczniają się intensywnie czerwone plamy na błonie śluzowej jamy ustnej.

Objawom mogą towarzyszyć pieczenie, uczucie suchości i trudności w jedzeniu. W przypadku podejrzenia grzybicy konieczna jest konsultacja lekarska i wdrożenie leczenia przeciwgrzybiczego. [3]

Bakteryjne zapalenie jamy ustnej – gdy plamki i krostki to objaw nadkażenia

Zmiany na podniebieniu mogą być również wynikiem bakteryjnego zapalenia jamy ustnej. Przykładem jest błonica gardła. Choć dziś występuje bardzo rzadko dzięki szczepieniom, nadal może być przyczyną niepokojących zmian w jamie ustnej, zwłaszcza u dzieci niezaszczepionych lub z niedoborem odporności. Wywołuje ją Corynebacterium diphtheriae – bakteria wytwarzająca toksynę, która prowadzi do martwicy tkanek i silnej reakcji zapalnej.

Typowym objawem są białoszare naloty (tzw. błony rzekome) pojawiające się m.in. na migdałkach, łukach podniebiennych i podniebieniu miękkim. Są one twarde, trudne do usunięcia i po ich oderwaniu błona śluzowa może krwawić. Towarzyszy im gorączka, ból gardła oraz znaczne powiększenie węzłów chłonnych, prowadzące do charakterystycznego obrzęku szyi („szyja Nerona”). 

Błonica jest chorobą o ciężkim przebiegu i zagraża życiu, zwłaszcza gdy obejmuje krtań. Wymaga natychmiastowego leczenia w szpitalu. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić m.in. paciorkowcowe zapalenie gardła i mononukleozę zakaźną. [4]

Zmiany na błonie śluzowej jamy ustnej – kiedy udać się do lekarza?

Choć zmiany na podniebieniu nie zawsze muszą zwiastować poważne dolegliwości, w pewnych sytuacjach nie zwlekaj z wizytą w gabinecie lekarza – niezależnie, czy dotyczą bezpośrednio Ciebie, czy dziecka. Zwróć szczególną uwagę na zmiany na podniebieniu, które są bolesne, utrzymują się ponad kilka dni, towarzyszy im gorączka, trudności z połykaniem, powiększenie węzłów chłonnych. [1,4] W przypadku malucha – sygnałem, że dzieje się coś poważniejszego, może być także odmawianie jedzenia i picia. [4] Pamiętaj, że szybka diagnoza pozwala uniknąć powikłań i wdrożyć właściwe leczenie.

Artykuł na zlecenie marki Chlorchinaldin

Źródła

[1] Leszczyńska-Pilich, Michalina, et al. „Wykwity skórne i zakaźne choroby wysypkowe u dzieci w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.” Paediatrics and Family Medicine 18.4 (2022): 313-328.

[2] Mielnik-Błaszczak M. i in., Stany zapalne jamy ustnej u dzieci i młodzieży, Standardy Medyczne Pediatria, 2018  T. 15  984-988

[3] Lorkowska-Zawicka B., Grzybicze zapalenie jamy ustnej, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/otolaryngologia/artykuly/gardlo_i_krtan/107527,grzybicze-zapalenie-jamy-ustnej [Dostęp online: 15.04.2025]

[4] Beata Zielnik-Jurkiewicz, Zapalenie gardła i migdałków podniebiennych w: Choroby laryngologiczne u dzieci, wyd. 2, Medical Tribune Polska, 2020, s. 11-20